Timor Leste hanesan Primeiro Pais Indenpendensia iha 3o Mileniu iha Secúlo XXV hafoin hetan ukun ka okupasaun husi nasaun Portugal Durante tinan 450 no tinan 24 nia laran husi nasaun vizitú Indonesia. Durante iha tempu okupasaun nia laran, Povo Timor moris iha situasaun presuan, injustica, esploitasaun, diskriminasaun, torturasaun no formas seluk-seluk tan. Hahalok hirak ne’e hotu obriga no lori povu Timor tama iha situasaun kiak no sai atan ba ema seluk iha nia rain rasik.Povu Timor Leste liu ona faze luta hasai okupante sira, maibé seidauk sai husi “kiak” iha aspektu hotu-hotu ne’ebé formula durante tinan barak. Ida ne’e faze foun no dezafius bo’ot ida ne’ebé ema Timor oan hotu infrenta.
Hare husi aspektu dezenvolvimentu, ho idade ukun an ne’ebé foin tinan 10 nia laran; lori Nasaun Timor Leste tama ona iha nasaun ne’ebé foin dezenvolve-an. Esforsu Governu nian, Doadores Nasaun Internasional, NGO Lokal, Nasional no Internasional, Sosiedade Civil ne’ebé sai hanesan agente ba dezenvolvimentu hakarak liberta no hado’ok povu doben Timor Leste husi kiak no mukit maibe to’o oras ne’e seidauk atinji tuir ita hotu nia hakarak katak asesu ba dezenvolvimentu seidauk asesu to’o iha areas rurais. Dezenvolvimentu sai hanesan xave ida ne’ebé lori ema ba moris diak. Ema hotu bele moris diak wainira dezenvolvimentu ne’e mosu ba ema hotu iha fatin hotu-hotu hanesan dezenvolvimentu nasional, dezenvolvimentu lokal (liu-liu areas izoladus).
Rural Youth Action (RYA) nudar Organizasaun independente ida ne’ebé hamrik iha komunidade nia le’et hodi sai hanesan matadalan ba komunidade sira atu asesu ba dezenvolvimentu liu-liu iha areas rurais/areas ne’ebé izoladu. Organizasaun ida ne’e hari’i tamba ezijensia situasaun ne’ebé hatudu iha areas rurais, nune’e jovem sira iha insiativa rasik atu hari organizasaun ida ne’e hodi tau matan no hamutuk luta ba ezijensia situasaun komunidade nian. Atu duni tuir bem komum ne’ebé sai hanesan mos objetivu husi dezenvolvimentu atu lori ema hotu ba moris diak sai hanesan preokupasaun komunidade nian liu-liu jovem no foinsa’e sira iha areas refere. Hahú kedas iha infísiu tinan 2000, mosu ONG Nasionais no Internasionais barak atu kolabora asisténsia hodi tulun povu no nasaun foun ne’e to’o ohin loron.
Ne’e duni, RYA hamrik ho nia Visaun, Misaun no Objetivu rasik atu kontribui ba asesu dezenvolvimentu povu kbi’it laek sira iha areas rurais ho programa prioridades Tolu (3) hanesan: Capacity Building, Programa Integradu RRD, Agricultura, Be’e Saneamento, Saude Ambiental no Advokasia & Monitoring. Ho ida ne’e, lori Organizasaun RYA atu estabeles neia-an hodi registo iha ONG Forum (FONGTIL) hodi moris no dezenpenha ninia papel nudar Organizasaun Naun-Govermental Nivel Lokál (ONG Lokal).
RYA hanesan organizasaun independente ida ne’e be hari’I ho inisiativa mai husi Juventude sira iha Munisipio Aileu liu-liu Posto Administrativo Aileu Vila, Suco Seloi Malere. Komesa husi tinan 2008, Juventude sira komesa halibur malu no organiza malu iha evento-evento ne’e be importante akontese iha komunidade nia le’et, ho hanoin, objetivu no hakarak ida deit, Juventude sira ne’e halibur-an iha organizasaun ida ne’e be bolu T-RYO (Taratihi Rural Youth Organization) ne’e be oras ne’e dadaun transforma ona ba RYA (Rural Youth Action) maibe ninia naran sei relembra nafatin iha organizasaun nia e-mail address (tryoaileu@gmail.com). Durante existensia, ho esperiensia ne’e be naton organizasaun RYA komesa ona servisu ho komunidade iha kualker actividade sira hanesan: kuda ai-oan iha dalan publiku, organiza juventude sira iha tempu loron bo’ot sira hanesan Natal, Paskoa no loron Historiko Nasaun nian (20 Maio, 28 Novembro, nsst) hodi kria actividade no jogu ruma.
Ezistensia Plan International Timor Leste ha Munisipiu Aileu, hodi haforsa komitmentu juventude sira nian ne’e be bo’ot enkoraja liu tan RYA nia actividade iha nivel komunidade. Nune’e iha loron 3 fulan Janeiro 2013, T-RYO transforma naran ba RYA hodi estabelece ho objetivu, visaun, misaun, simbolu no estatuta rasik no oras ne’e registradu ona iha Forum ONG Timor Leste (FONGTIL) hanesan membru ONG iha Timor Leste.